Chiến lược ứng xử sự khiếm nhã nơi làm việc
Việc nhận đối xử khiếm nhã không phải là vấn đề — trừ khi bạn cứ mãi ghi nhớ điều đó.
Nhà nghiên cứu về văn hóa ứng xử nơi làm việc Christine Porath đã viết trên tạp chí Harvard Business Review rằng:
“Gần như không ai có thể đi qua sự nghiệp của mình mà không từng bị ảnh hưởng bởi hành vi thiếu tôn trọng. Trong 20 năm qua, tôi đã khảo sát hàng nghìn người lao động và nhận thấy 98% từng trải qua hành vi bất lịch sự, còn 99% từng chứng kiến nó.”
Sự thiếu tôn trọng nơi công sở khiến nhân viên kiệt sức. Trong các nghiên cứu tại phòng thí nghiệm của Porath, sự thô lỗ làm giảm hiệu suất làm việc, khả năng tiếp thu thông tin và trí nhớ ngắn hạn, đồng thời cản trở tư duy phản biện. Các nghiên cứu khác cũng cho thấy, môi trường làm việc thiếu văn minh thậm chí gây tổn hại đến sức khỏe thể chất, tinh thần và làm rạn nứt các mối quan hệ ngoài công việc của một cá nhân với gia đình và bạn bè.
Làm gì khi gặp phải hành vi thiếu tôn trọng nơi làm việc
Một cách phổ biến là tránh xa những người cư xử thô lỗ. Nhưng điều này thường khó thực hiện trong môi trường công sở, nơi bạn buộc phải hợp tác với họ trong các dự án hoặc cần phê duyệt công việc hàng tuần và không thể tránh mặt họ cả ngày.
Vì thế, nhiều người chọn đối mặt trực tiếp với vấn đề bằng cách đặt ra ranh giới hoặc yêu cầu làm rõ sự việc. Ví dụ, nếu đồng nghiệp có thái độ trịch thượng, coi thường bạn có thể nói: “Em muốn mình nói chuyện với nhau một cách tôn trọng. Mình có thể trao đổi về chuyện này mà không dùng giọng điệu đó được không ạ?”
Hoặc nếu sếp có lời nhận xét gay gắt, bạn có thể hỏi: “Lúc anh/chị nói câu X, em cảm thấy hơi nặng lời một chút. Không biết đó có phải là ý anh/chị muốn nói không, hay anh/chị có ý khác ạ?”
Tuy nhiên, kế hoạch công việc vốn dĩ phải dựa trên một cuộc thảo luận trực tiếp và lý trí. Nếu bạn không giữ được bình tĩnh và phản ứng theo cảm xúc, tình huống căng thẳng có thể leo thang nhanh chóng, dẫn đến trả đũa thay vì giải quyết.
Sử dụng các kênh nội bộ
Sổ tay nhân viên của bạn có thể hướng dẫn rằng hãy ghi lại và báo cáo hành vi thiếu văn minh tại nơi làm việc. Việc lưu lại ngày, giờ, chi tiết sự việc sẽ giúp bạn truyền đạt hiệu quả hơn với phòng nhân sự hoặc cấp quản lý khi vấn đề trở nên nghiêm trọng.
Bạn cũng nên tìm hiểu chính sách của công ty và luật lao động liên quan đến hành vi ứng xử, quấy rối hoặc phân biệt đối xử. Hiểu rõ quyền lợi của mình, bạn sẽ tự tin hơn khi gửi khiếu nại chính thức và tìm kiếm giải pháp qua các kênh chính thức.
Đáng tiếc là nhiều trường hợp vẫn không được báo cáo. Người lao động không tin rằng doanh nghiệp sẽ hành động theo những gì họ đã báo cáo, hoặc lo sợ bị trả đũa.
Tuy nhiên, nếu bạn dám lên tiếng, bạn có thể giúp lãnh đạo nhận ra nhu cầu xây dựng văn hóa ứng xử đúng mực, xác định các điểm cần cải thiện và thúc đẩy những hành động cụ thể để tạo ra một môi trường - nơi sự thiếu tôn trọng không được dung thứ.
Nghiên cứu của Porath cho thấy cách tiếp cận tốt nhất đối với hành vi thiếu văn minh tại nơi làm việc “là làm cho bản thân trở nên miễn nhiễm với nó”. Đó là một kỹ năng có thể giúp bạn cả về mặt chuyên môn lẫn ứng xử cá nhân.
Cách bảo vệ bản thân trước hành vi thiếu tôn trọng tại nơi làm việc
Một cách để bảo vệ bản thân trước hành vi thiếu tôn trọng là tìm kiếm sự hỗ trợ. Trao đổi với đồng nghiệp hoặc người hướng dẫn có thể giúp bạn tập trung vào các giải pháp. Họ có thể cung cấp lời khuyên hoặc quan điểm quý giá, giúp bạn nhìn thấy những vấn đề tiềm ẩn cần được giải quyết.
Tìm kiếm sự hỗ trợ cũng là một hình thức chăm sóc bản thân (self-care). Ngoài ra, thực hành các phương pháp khác như dành thời gian cho sở thích cá nhân (dắt thú cưng đi dạo, đọc sách,...) cũng giúp bạn giảm căng thẳng nơi làm việc và cải thiện sức khỏe tinh thần.
Nghiên cứu của Porath chỉ ra rằng những người biết “phát triển giữa nghịch cảnh” thường khỏe mạnh, kiên cường và tập trung hơn trong công việc. Họ ít bị sao nhãng, ít căng thẳng, ít tiêu cực hơn, tự tin hơn vào bản thân, ít bị kiệt sức và lấy lại tinh thần sau sự cố tốt hơn.
Khi ai đó nói lời khó nghe hoặc xúc phạm bạn, có phải bạn sẽ cứ nghĩ mãi về nó? Bạn sẽ tưởng tượng lại tình huống đó, tự hỏi lẽ ra mình nên xử lý tình huống theo cách khác. Hoặc bạn cứ mãi cảm thấy tức giận hay tổn thương. Điều này rất tự nhiên vì não bộ có xu hướng dễ dàng lưu giữ những ký ức gắn với cảm xúc mạnh.
Một phần của giải pháp là tìm cách khép lại câu chuyện. Bạn có thể chia sẻ với người nào đó (một đồng nghiệp luôn ủng hộ bạn hoặc thậm chí một nhà trị liệu tâm lý), viết nhật ký, hoặc viết điều khiến bạn tổn thương ra giấy rồi xé đi - đây là những cách chuyển hướng suy nghĩ của bạn khỏi những điều tiêu cực.
Bên cạnh đó, học hỏi liên tục, trải nghiệm những hoạt động mới, đến những nơi mới và gặp gỡ những người mới sẽ hỗ trợ khả năng phục hồi và phát triển của bạn kể cả trong môi trường làm việc độc hại. Những hoạt động này sẽ giúp bạn thoát khỏi sự thiếu tôn trọng của đồng nghiệp và bước tiếp.
Porath cũng khuyên rằng: ngủ đủ giấc, tập thể dục, ăn uống lành mạnh và ý thức trọn vẹn (mindfulness) là những công cụ hữu hiệu giúp bạn duy trì năng lượng và cân bằng cảm xúc để bình tĩnh ứng phó với hành vi thô lỗ. Từ đó, khi gặp phải đồng nghiệp thiếu lịch sự, bạn sẽ phản ứng tốt hơn mà không bị cuốn vào cảm xúc giận dữ, sợ hãi hay buồn bã.
Kết luận: Ưu tiên các mối quan hệ tích cực
Trên thực tế, những trải nghiệm tiêu cực là điều không thể tránh. Việc cố gắng phủ nhận cảm giác khó chịu mà người khác gây ra sẽ không giúp ích được gì.
Mục tiêu của bài viết này là đưa ra những chiến lược cụ thể để xử lý sự thiếu tôn trọng. Nhưng đồng thời, nó cũng là lời mời bạn tự suy ngẫm:
Bạn muốn trở thành ai trong những lúc bị tổn thương hoặc phẫn nộ?
Và liệu bạn có thể tiến lên với một cách tiếp cận mới, giúp mình vững vàng và trưởng thành hơn cả trong công việc lẫn cuộc sống?
Nguồn tham khảo:
Goddu, J. (2025, February 3). Handling workplace incivility: Strategies to overcome and thrive. Sogolytics.